Werkgeluk biedt bescherming tegen stress

Binnen geen andere sector in Nederland is werkgeluk dit jaar zo afgenomen als binnen het onderwijs. Ad Bergsma schreef voor Hogeschool Saxion daarom het volgende stuk over het omgaan met werkstress.

Samenwerken op afstand veroorzaakt stress. Realiseer je echter dat je stemming niet alleen gedrukt wordt door het virus en de lockdowns, maar ook door je eigen kijk op de omstandigheden. Als technologie de motor achter de supersnelle ontwikkeling in afstandsonderwijs zou zijn geweest, zouden we tegen elkaar gezegd hebben dat we ons moeten instellen op een steeds slimmer wordende wereld.

Veerkracht begint met het accepteren van wat je niet kan veranderen. De huidige werkomstandigheden hebben nadelen. De onzekerheid of alles weer normaal zal worden en de zorgen over dierbaren en studenten, creëren onbehagen en misschien angst en somberheid. Dat hoort erbij en dat kan je niet wegdenken door jezelf in te prenten dat je blij moet zijn dat je minder tijd kwijt bent aan reizen van en naar het werk. Stress is normaal en stress mag er zijn.

De hoop die je vooruit helpt ligt binnen de cirkel van invloed. Welke kleine, concrete stap kan je ondernemen om de huidige werkomstandigheden in lijn te brengen met persoonlijke sterktes, behoeftes en interesses? Er is vaak meer mogelijk dan je denkt. De term die daarbij hoort is Jobcrafting, oftewel “baanboetseren”. Probeer daarvoor een antwoord te formuleren op drie vragen.

Breng in kaart

De eerste vraag: Hoe krijg je een goed beeld van de onderdelen van je werk die (wel en niet) passen bij wat je goed kunt en graag wilt? Constructief iets doen met het vage gevoel dat het werk beter zou moeten of kunnen, lukt vooral als je aanknopingspunten vindt voor concrete veranderingen. Begin daarom met het maken van een overzicht van de alle taken waar je baan op dit moment uit bestaat: les geven, administratie, e-mail bijhouden, collegiaal overleg, contact met studenten, enzovoorts. Beschrijf daarnaast wat je zelf goed beheerst, leuk vindt en welke kenmerken van jezelf je soms in de weg zitten. Ken jezelf en je werk!

Energiebronnen

De tweede vraag is wat je allemaal zou kunnen doen voor het goed, betekenisvol en gezond houden van je eigen werk? Bij de eerste stap heb je allemaal baanelementen en jezelf in kaart gebracht. Nu is het tijd te kijken welke taken bij je passen en je energie geven en bij welke taken je verkrampt of leegloopt. Je begint zo beter te begrijpen wat je belast en wat je plezier oplevert. Waarschijnlijk is een deel van de taken zowel een risico als een zegen. Misschien bloei je ervan op als je studenten vooruit helpt en worstel je met het gebrek aan mogelijkheden om op afstand iets wezenlijks voor hen te doen.

Just do it

De laatste vraag is hoe je jobcraftingacties kiest die voor jou persoonlijk betekenisvol zijn? Loop in gedachten alle taken na waar je werk uit bestaat. Schrijf op welke taken je onveranderd wil laten en welke taken je het liefst minder wil doen, welke je meer wil doen, welke je anders wil gaan doen of welke je beter wil gaan doen. Een voor de hand liggend voorbeeld in deze tijd is je te verdiepen in digitale leervormen die het afstandsonderwijs prettiger kunnen doen verlopen. Afstandsonderwijs heeft nadelen, maar biedt ook een kans jezelf te ontwikkelen en nieuwe dingen te leren. Een ander voorbeeld is een lastig klusje als de e-mail beantwoorden tot specifieke momenten van de dag te beperken, zodat je periodes hebt waarin je ongestoord kan werken aan wat voor jou betekenis geeft. Ga voor jezelf na welke stressbronnen jij kan verkleinen en welke goede en leuke kanten je kunt uitbouwen. Overleg ook met collega’s of een herschikking van taken mogelijk is. Samen ieder zoveel mogelijk laten doen waar hij of zij goed in is en energie van krijgt, versterkt werkgeluk en vergroot veerkracht.

Levensgeluk vergroten

Een tweede manier om werkstress te verminderen is aandacht geven aan een fijn privéleven. Uit onderzoek van geluksprofessor Ruut Veenhoven komt verrassend genoeg naar voren dat levensgeluk mogelijk een grotere bijdrage levert aan werkprestaties dan werkgeluk. Goed zijn voor jezelf draagt dus bij aan goed functioneren op het werk en werkt als een buffertegen stress. We zijn allemaal vaak genoeg gewezen op goede gewoontes, zoals gezond eten, genoeg slapen, bewegen en ontspannen. Misschien kan je ook relatief eenvoudige geluksoefeningen eens uitproberen, zoals bijhouden waar je dankbaar voor bent of experimenteren met nieuwe dingen. Uit een recente overzichtsstudie blijkt dat dit soort oefeningen het rapportcijfer voor het eigen geluk met gemiddeld een half punt verhoogt. Wie wil werken aan levensgeluk, kan terecht bij veertien inspiratiesessies.

Valkuilen vermijden

Pas echter wel op dat je je niet verliest in dagdromen over een ideaal leven. Een valkuil bij het streven naar meer (werk)geluk is dat je ongemerkt de aard van ongeluk verandert. Je rot voelen ga je misschien opvatten als falen in plaats dat je beseft dat COVID het werk lastig maakt. Bij het zoeken naar werkgeluk is het goed dat je beseft dat het aan de ene kant neerkomt op bewust keuzes maken en prioriteiten stellen. Aan de andere kant is het ook simpelweg een kwestie van dingen uitproberen en maar kijken wat dat oplevert. Werkgeluk probeer je af te dwingen bij de richting die je opgaat, maar ontstaat ook door simpelweg te volgen wat je gevoel zegt. Wat goed voelt probeer je meer te doen en wat slecht voelt probeer je te vermijden. Geluk is tegelijkertijd iets wat je zelf maakt en als iets wat je krijgt. Je bent de speelbal van het lot en de regisseur van je eigen leven. Streef onbekommerd naar het ideale, maar stel voor jezelf de voorwaarde dat je vriendelijk naar jezelf blijft. Wat je voor elkaar krijgt is geweldig, maar wat niet lukt is geen tekortkoming of falen. Met Covid hebben we veel werkstress ‘cadeau gekregen’, maar laten we blijven zoeken naar wat goed blijft gaan en wat beter kan.

Ad Bergsma werkte van 2015 tot 2020 bij de Academie Gezondheidszorg van Saxion en is redacteur van het Handboek Werkgeluk; Een praktische toolbox voor leidinggevenden, hr-professionals en coaches dat dit jaar is verschenen bij Uitgeverij Boom. www.grootstegeluk.nl