Geef ook hobby wetenschapper kans op open access publiceren

De duivel schijt altijd op de grootste hoop. Dit gezegde staat dankzij het werk van Thomas Piketty weer volop in de belangstelling staat als het om vermogen gaat. Onopgemerkt blijft dat ook cultureel kapitaal scheef is verdeeld. De overheid creëert een ongelijk speelveld in het maatschappelijk debat.

Maurice de Hond

De wraak van Maurice de Hond was zoet, toen de sociaal demograaf zijn ideeën over corona in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde mocht beschrijven. Hij laat zien dat mensen die niet noch de juiste opleiding noch de maatschappelijke positie hebben, een interessante mening kunnen hebben die de aandacht van vakmensen en het algemene publiek waard is.

Angst voor de elite

De discussies over De Hond draaien veelal om het spanningsveld van de goedwillende amateur en de ‘professionele elite’. De Hond die op televisie in Op1 uitgebreid mocht vertellen dat de professionals er weinig van begrepen, voelde zich ondergewaardeerd. Zijn volgers delen het onbehagen. Toen hij even verdween op LinkedIn, werd De Hond afgeschilderd als de man die meer voor de bestrijding van corona in Nederland had gedaan dan het kabinet en het RIVM samen.

Sympathie voor de underdog

De buitenstaander krijgt de sympathie, omdat die wordt gezien als underdog. Dat is in zoverre terecht dat de overheid buitenstaanders achterstelt. Ik zelf ben zo’n amateur die gepromoveerd is op een proefschrift over geluk.

Achteraf kan ik zeggen dat ik mijn onderzoek volgens de gangbare manier van meten keurige heb uitgevoerd. Mijn werk wordt regelmatig gebuikt door andere wetenschappers . Ik heb me ook ingezet om mijn kennis ten goede te laten komen aan het algemeen nut. Onlangs kwam bijvoorbeeld het Handboek Werkgeluk uit, waarvan ik samen met collega liefhebbers Onno Hamburger en Erwin Klappe de redactie voerde.

Promotievergoeding

De overheid vond mijn werk ook belangrijk. Zij gaf mijn universiteit 93.000 euro voor de promotie, omdat een hoogleraar mee keek met de gemaakte artikelen. Mijn beloning bestond eruit dat ik een deel van de drukkosten (€ 1000) van het proefschrift mocht terug ontvangen. Niet alleen de duivel, maar ook de overheid heeft een voorkeur voor de grote hoop.

Ongelijk speelveld

De bevoordeling van de betaalde professional blijkt opnieuw in het open access beleid. Het idee erachter is prachtig. Wetenschappelijk werk zou bij voorkeur op een dusdanige manier gepubliceerd moeten worden dat iedereen erbij kan. Het gevolg is dat de betaalde wetenschappers voorrang krijgen bij het bereiken van een breed publiek. De amateur die het spelletje van de wetenschap voldoende beheerst om door te dringen tot de gerespecteerde, internationale vakbladen, ziet zijn werk achter een betaalmuur verdwijnen. Zijn of haar bijdrage aan het debat of de kennisontwikkeling heeft zo minder kans.

Fantastisch rendement

De overheid, die in de onderhandeling over de Brexit van de Engelse overheid een gelijk speelveld eist voor het bedrijfsleven, creëert ongelijkheid in het wetenschappelijke en maatschappelijk debat. Dat is toch een beetje als zzp-ers afschepen met een fooi, omdat de KLM zo belangrijk is.

Ik wil daarom bij deze een beroep doen op een miniem percentage van de herstelfondsen voor corona. Als er amateurs zijn die er in een tak van wetenschap in slagen een publicatie in een goed wetenschappelijk tijdschrift voor elkaar te boksen, dan betaalt de overheid de kosten voor open access. Het is een investering met een fantastisch rendement, omdat de wereld van toegankelijke kennis rijker wordt voor heel weinig kosten. Bovendien laat de overheid zien dat kwalitatief goede inzichten belangrijk zijn, ongeacht of de wetenschapper niet wel of niet tot de betaalde ‘elite’ behoort. In een democratie zou je het beschrijven van de waarheid liever niet moeten uitbesteden aan een kleine kaste van betaalde experts.