Amerika staat bij de presidentsverkiezingen opnieuw voor de keuze tussen een ouderwetse man en een moderne vrouw. Religieuze groepen besteden miljarden uit om de ideologie van gendergelijkheid te bestrijden, maar de World Database of Happiness laat zien dat burgers gelukkiger zijn gendergelijke landen, betogen Ad Bergsma en Ruut Veenhoven op de site van Sociale Vraagstukken.
Tijden veranderen, jubelde Hillary Clinton toen ze op het punt stond het glazen plafond aan stukken te slaan en president te worden van de Verenigde Staten. Achteraf gezien, kun je concluderen dat ze de tijdgeest niet goed aanvoelde. Veel kiezers verwierpen Clintons moderne cocktail van mensenrechten, vrouwenemancipatie, rechtvaardigheid voor minderheden, abortus en seksuele vrijheid. Ze kozen voor een male chauvinistic pig die opschepte dat hij vrouwen in het kruis kon grijpen. Trumps belofte Amerika weer groots te maken was onweerstaanbaar voor kiezers die heimwee hadden naar de duidelijke jaren vijftig.
Onderdrukte mannelijkheid?
Nu Harris opnieuw als vrouwelijk democratische presidentskandidaat de strijd voert met Trump, is Clintons geloof in voortgang op meer plekken onder druk is komen te staan. De politiek van bijvoorbeeld Victor Orban en Alternative für Deutschland is anti-modern. De rijkste man ter wereld Elon Musk deelde onlangs een bericht dat vrouwen fysieke kracht ontberen om zelfstandig te durven denken en dat daarom het vrouwenkiesrecht beter afgeschaft kon worden. Trumps kandidaat voor vicepresident, J.D. Vance, deed een duit in het zakje door te stellen dat vrouwen ongelukkig worden zonder de traditionele moederrol en dat Amerika ‘mannelijkheid onderdrukt’.
Stagnerende vooruitgang?
De NOS meldde deze week dat wereldwijd 1,1 miljard vrouwen leven in een land waar gendergelijkheid verslechtert of stagneert. Dat vrouwen niet meer in het openbaar mogen spreken in Afghanistan is extreem, maar het staat niet los van een wereldwijde ontwikkeling. De wereld lijkt net als zanger Joe Jackson te aarzelen of het wenselijk is te tornen aan traditionele man-vrouwrollen. In zijn nummer Real Man constateert Jackson dat hij ‘voorbij gerend wordt door vrouwen’ en dat we ‘denken dat het daardoor beter wordt’, maar dat ‘niemand het zeker weet’. Jackson voorspelt een ‘oorlog tussen de seksen’, zodat er ‘geen mensen overblijven’. Gendergelijkheid leidt misschien wel tot stuivertje wisselen, maar niet tot echte voortuitgang. De jongste generaties uit 31 landen geloven vaker dan oudere dat emancipatiewinst voor vrouwen discriminerend is voor mannen.
Gelukswetenschap als basis voor politieke keuzes
De World Database of Happiness (WDH) is bedoeld om de kwaliteit van dit soort discussies te verbeteren aan de hand van onderzoeksgegevens over geluk. Een politicus die wil bijdragen aan het grootste geluk voor het grootste aantal kan in de WDH nakijken wat vrouwenemancipatie doet met het geluk van burgers in landen. Burgers in landen met meer gendergelijkheid blijken gelukkiger te zijn. In de onderstaande figuur is het gemiddelde geluk in 85 landen uit de periode voor Covid afgezet tegen de nieuwste gegevens over gendergelijkeid van het World Economic Forum. (Voor andere landen ontbreken gegevens.)
Gendergelijkheid gaat samen met meer geluk
Het beschreven positieve verband tussen gendergelijkheid en geluk is niet volledig op het conto te schrijven van vrouwenemancipatie. Keuzevrijheid is in zijn algemeenheid gegroeid. Vrouwen kunnen kiezen voor rok of broek, voor de rol van huisvrouw of carrièretijger, of ze willen samen wonen met een man, vrouw, hond of lama en of wel of geen kinderen willen krijgen. De moderne meerkeuze-maatschappij is misschien verwarrend, maar de grote winst is dat vrouwen niet langer gedwongen worden om een ‘gelukkige huisvrouw’ te zijn, wier enige taak het is zorg te dragen voor het welbevinden van haar man en kinderen. Vrouwen hebben met name meer ruimte om te ontsnappen aan situaties die niet meer bij ze passen. Ze kunnen bijvoorbeeld een slecht huwelijk verlaten of niet fungeren als huisvrouw, zodra de kinderen groter zijn geworden.
Gelijkheid voor vrouwen vergroot geluk mannen
De opmerking van kandidaat vicepresident Vance over het ongeluk dat ontstaat door vrouwenemancipatie is moeilijk te rijmen met gegevens uit geluksonderzoek. Laten we daarom de aandacht verleggen naar mannen als vermeend slachtoffer van gendergelijkheid. Vrouwenemancipatie blijkt juist het geluk van mannen juist te hebben vergroot. Het man-vrouwverschil in geluk is groter in landen waar meer vrouwen werken. Hier zijn mannen gemiddeld gelukkiger zijn dan vrouwen.
Carrièrevrouwen niet het meest gelukkig
Het beeld over de ontwikkeling van geluk bij vrouwen is meer gemengd. De voortuitgang in ervaren geluk van de laatste decennia blijkt kleiner te zijn voor hoogopgeleide vrouwen dan voor minder hoogopgeleide vrouwen. Ook blijken parttime werkende vrouwen in veel landen een tikje gelukkiger te zijn dan fulltimers en huisvrouwen zijn gemiddeld iets gelukkiger dan werkende vrouwen. De totstandkoming van meer gendergelijkheid in de laatste decennia heeft bijgedragen aan het geluk van vrouwen, maar dat is om je heen moeilijk te zien omdat vrouwen die vol voor een carrière gaan niet allemaal het meest gelukkig zijn.
Rupsje nooitgenoeg
Onze conclusie luidt dat gendergelijkheid bijdraagt aan geluk, maar dat mannen tot nu toe het meest hebben geprofiteerd. Al die alfamannetjes die onvoldoende ruimte voelen om zich te ontplooien door woke en gendergelijkheid kunnen zich afvragen of Mary Trumps boek – inderdaad het nichtje van – ‘Too much and never enough’ ook een boodschap voor hen heeft. Gendergelijkheid terugdraaien zal burgers niet gelukkiger maken.
De uitdaging voor Harris
Het probleem met het streven naar gendergelijkheid is dus niet het vermeende slachtofferschap van mannen, maar eerder dat vrouwen er nog onvoldoende van hebben geprofiteerd. Misschien hebben feministen wel gelijk als ze stellen dat het streven naar gelijkheid onaf is, zolang de zorglasten ongelijk verdeeld blijven tussen man en vrouw. Dus Kamala Harris, als het u lukt opnieuw een glazen plafond te breken, vier het dan niet op zijn Clintons als triomfantelijke voltooiing van de lange weg naar meer gelijkheid, maar als een nieuwe start om gendergelijkheid evenveel te laten bijdragen aan het geluk van vrouwen als aan dat van mannen. Zodat iedereen bij de volgende verkiezingen kan beamen: gendergelijkheid vergoot geluk.
Ad Bergsma is vrijgevestigd psycholoog en gepromoveerd geluksonderzoeker (Erasmus universiteit). Hij is redacteur van het Handboek Werkgeluk en schreef samen met Onno Hamburger het boek Gelukkig werken.
Ruut Veenhoven is emeritus hoogleraar ‘sociale condities voor menselijk geluk’. Momenteel werkt hij aan de Erasmus Universiteit Rotterdam in de Erasmus Happiness Economics Research Organization EHERO.